31 sierpnia 2025
„Dlaczego chcieliśmy zmieniać świat? Historie twórców szkół z lat 1989-1995.
Projekt dokumentacyjno-naukowego realizowanego przez Stowarzyszenie Dobra Edukacja przy wsparciu Fundacji PZU. Więcej informacji o projekcie:
https://historie.dobraedukacja.edu.pl
PODSUMOWANIE
W związku ze zgłoszeniem I Społecznego Liceum Ogólnokształcącego powszechnie znanego jako Bednarska przeprowadzono cztery wywiady na temat powstania tej szkoły z następującymi osobami:
- DOROTA FIETT, wieloletnia nauczycielka biologii w I SLO, współtwórczyni szkolnych wyjazdów przyrodniczych zwanych EKO
- JAN WRÓBEL, nauczyciel historii pracujący w I SLO od początku funkcjonowania szkoły, jej wieloletni dyrektor
- MARIA KOTOWSKA, Dyrektor Biura Zarządu Towarzystwa Przyjaciół I Społecznego Liceum Ogólnokształcącego, organu prowadzącego szkołę
- MARIA JAWORSKA, wieloletnia nauczycielka biologii w I SLO, pracująca w nim w pierwszych latach funkcjonowania szkoły, pomysłodawczyni szkolnych wyjazdów przyrodniczych, obecnie nazywanych EKO
Każda z rozmów była bardzo interesująca, pełna osobistych wspomnień oraz różnorodnych szczegółów dotyczących zarówno czasu przed założeniem szkoły, jak i pierwszych lat jej działania. Najważniejsze wnioski wypływające z przeprowadzonych wywiadów są następujące:
- Pomysł na szkołę był efektem nieformalnego seminarium prowadzonego przez Krystynę Starczewską w jednej z sal na Wydziale Orientalistycznym Uniwersytetu Warszawskiego w 1988 roku, poprzedzającym słynny rok pokojowych przemian demokratycznych w Polsce. Na tym cotygodniowym seminarium spotykały się osoby zaangażowane w tematy dydaktyki i wychowania: kadra akademickie, nauczyciele szkolni, a także studenci uniwersyteccy. Tematem tego seminarium była szkoła służąca dziecku, którą chciano powołać do życia w demokratycznej Polsce, wolnej od komunizmu.
- Wśród założycieli szkoły, osób które były najaktywniej zaangażowane w powołanie jej do życia, należy wymienić: Krystyna Starczewska, Marzena Okońska, Antoni i Nina Hoffmanowie, Andrzej Wrede, Włodzimierz Paszyński i Irena Dzierzgowska. W ciągu pierwszych lata działania szkoły zespół ten uległ z różnych względów redukcji, a od trzeciego roku jej dyrektorem przez następnych wiele lat pozostawała Krystyna Starczewska. Należy również zauważyć, że odtąd jej koncepcja szkoły jako przygody, demokratycznej i egalitarnej w duchu korczakowskim, stała się myślą przewodnią kształtującą I Społeczne Liceum Ogólnokształcące, a w efekcie również rozwijana ona była w powstających w kolejnych latach szkołach w Zespole Szkół „Bednarska”.
- Pierwsze lata funkcjonowania I SLO charakteryzowała dynamika na różnych poziomach: dydaktycznym, wychowawczym i społecznym. Przyczyniała się do tego kadra jako zespół silnych i twórczych osobowości, oraz społeczność uczniowska i rodzicielska, w dużym stopniu wywodząca się ze środowisk opozycyjnych z czasów PRL oraz z szeroko rozumianego środowiska inteligenckiego Warszawy. W szkole realizowane były autorskie i eksperymentalne metody pracy dydaktycznej i wychowawczej, co między innymi wynikało z profilu kadry, często mającej doświadczenia lub powiązania akademickie, lub też będącej w opozycji do tradycyjnego, autorytarnego modelu funkcjonowania szkoły publicznej w czasach Polski Ludowej. Co ciekawe, szkołę tę cechowała otwartość na różnorodność kulturową i światopoglądową, od samego początku kultywowano w niej wielogłos, starając się tworzyć atmosferę przyjazną dla różnorodności. Nie należy także zapomnieć o harcerskim sznycie niektórych nauczycieli.
- Od pierwszych lat funkcjonowania I SLO ogromne znaczenie miało kształtowanie postaw obywatelskich: zamysłem kadry pedagogicznej była szkoła jako mała ojczyzna, nie tylko jako społeczność, ale i organizacja. Od początku rozwijano życie demokratyczne, znane z Domu Sierot Korczaka: organizowano wybory do sejmu (z reprezentacją trzech stanów: uczniowskiego, nauczycielskiego i rodzicielskiego) oraz do sąd szkolnego, aktywnie działał szkolny rząd.
- Ponadto, od początku funkcjonowania I SLO istotną kwestią było prowadzenie zajęć w sposób praktyczny i interdyscyplinarny, przykładając dużą wagę do współpracy w ramach klasy lub grupy. Nauczyciel miał odgrywać rolę wspierającą i inspirującą w procesie nauki, a nie podawać wiedzę teoretyczną celem wyegzekwowania jej w postaci sprawdzianu. Tradycyjny system oceniania w postaci cząstkowych i semestralnych ocen w skali 1-5 zastąpiono ocenami opisowymi (recenzjami). Organizowano zajęcia poza budynkiem szkolnym, a lekcje miały charakter kółek dyskusyjnych. Zachęcano młodzież do angażowania się i działania, do kontaktu ze światem zewnętrznym i do interesowania się nim w całej jego złożoności.
- I SLO od samego początku cieszyło się zainteresowaniem jako szkoła inna niż wszystkie: w pierwszych latach jej funkcjonowania często pojawiali się w niej dziennikarze prasy i telewizji, z kraju i zagranicy, chcących poznać fenomen niepublicznej szkoły demokratycznej.
- Pod koniec pierwszego roku działania szkoły sformułowane zostały Idee wychowawcze „Bednarskiej”, wypracowane wspólnie przez ówczesną społeczność szkolną (stan uczniowski, nauczycielski i rodzicielski), obowiązujące po dziś dzień. W 2000r. w wyniku szkolnego referendum patronem I Społecznego Liceum Ogólnokształcącego został Maharadża Jam Saheb Digvijay Sinhji, indyjski książę, który w czasie II wojny światowej ugościł blisko tysiąc polskich dzieci ewakuowanych z sowieckiej niewoli.
Ponadto, w ramach uzupełnienia projektu, przeprowadzono wywiad ze wspominanym w rozmowach profesorem KRZYSZTOFEM BYRSKIM, ojcem chrzestnym „Bednarskiej”, pomysłodawcą nadania szkole wiadomego imienia.
Bartłomiej Pielak
Ważne źródła:
